WOJNA. THE BEST OF
Agnieszka Jakimiak

Słuchaliśmy wielu piosenek o wojnie. Większość z nich wcale nie była o wojnie, ale o pokoju. Słuchaliśmy Beatlesów i Beethovena, Edwina Starra, Joanny Newsom, Bajmu, Elvisa Presleya i Elvisa Costello, The Clash, Black Sabbath, Kate Bush, King Crimson, Eltona Johna, Rage Against the Machine, U2 i Dezertera. Słuchaliśmy piosenek przeciwko wojnie w Wietnamie, przeciwko wojnie w Iraku, przeciwko II wojnie światowej i przeciwko wojnie w Zatoce Perskiej. Znaliśmy je wcześniej, były katowane w radiu, telewizji i internecie tak długo, aż stały się nam zupełnie obojętne. 90 proc. piosenek, których lubimy słuchać, to piosenki, które usłyszeliśmy wcześniej, jak donosi magazyn „Mic”. „Powtarzanie muzyki sprawia, że wyobrażamy sobie albo prześpiewujemy fragment, którego spodziewamy się za chwilę” – mówi Elizabeth Hellmuth Margulis, autorka On Repeat: How Music Plays the Mind w wywiadzie dla czasopisma. „Pojawia się uczucie, że dzielimy z muzyką podmiotowość”. Ale czy to, że znane piosenki wydają się nam bliskie, oznacza, że naprawdę je znamy? Czy siła przyzwyczajenia i bezrefleksyjność pamięci nie sprawiają, że wszystko zaczyna brzmieć tak samo? Czy piosenki, które zostały napisane jako piosenki przeciwko wojnie, wciąż są piosenkami antywojennymi? Czy wiemy, czego słuchamy?

Spektakl powstał w ramach cyklu Komuny Warszawa „przed wojną / wojna / po wojnie”.

----

KOMUNA WARSZAWA

Obecność Komuny Warszawa na tegorocznej Malcie nie jest przypadkowa. To teatr będący, jak mówią jego członkowie, „pogrobowcem i spadkobiercą” Komuny Otwock, jednej z najciekawszych i najwyrazistszych niezależnych grup artystycznych przełomu XX i XXI w., funkcjonującej od 1989 r. na pograniczu sztuki i aktywizmu społecznego. Komuna, założona przez Grzegorza Laszuka, w latach 90. prowadziła Galerię Miejsce w Otwocku, a potem Dom w Ponurzycy – społeczny dom kultury, schronisko turystyczne i bazę warsztatowo-edukacyjną, angażując się w oddolne inicjatywy na rzecz lokalnej społeczności. Organizowała koncerty, wykłady, debaty, kampanie społeczne i ekologiczne: działała na rzecz ochrony zwierząt futerkowych, w proteście przeciw budowie spalarni śmieci w Warszawie czy likwidacji kinoteatru Tęcza. Postrzegała sztukę jako przestrzeń oporu wobec rozwijającego się w Polsce kapitalizmu, narzędzie poszerzające granice wolności, tolerancji i wrażliwości społecznej. Tematy społeczne często definiowały też przedsięwzięcia stricte artystyczne Komuny, sytuujące się na styku teatru, sztuki performansu i muzyki. Starsi widzowie Malty mogą pamiętać prezentowany na festiwalu w 1998 r. spektakl muzyczno-wizualny Bez tytułu, którego kluczową część tworzyła ankieta: na białych płótnach wyświetlano pytania i możliwe odpowiedzi. Zespół zdobył wówczas maltańskiego Offeusza – nagrodę dziennikarzy dla najlepszego spektaklu offowego. Był nią budżet na produkcję nowego spektaklu z premierą w głównym programie kolejnej Malty. W ten sposób powstał spektakl Deklaracja.

W roku, w którym prezentujemy na Malcie przedstawienie Milo Raua, a w serii spotkań i projekcji poddajemy pod dyskusję jego wizję teatru jako przestrzeni oporu wobec kapitalizmu, jako praktyki solidarnościowej i emancypacyjnej; w którym Forum jest zatytułowane Ruchy oporu, a aktywistyczna część programu, czyli Generator Malta, zajmuje się społecznymi kontekstami ziemi, nie mogło zabraknąć teatru deklarującego się przez lata jako „anarchistyczna wspólnota działań”, propagującego solidarność jako podstawę współistnienia.

Owszem, Komuna przeniosła się do stolicy i w 2009 r. zmieniła nazwę na Komuna Warszawa. Jej wiara w antykapitalistyczną rewolucję ustąpiła pogodzeniu się ze światem (skoro w najbliższej przyszłości system się nie zmieni, to trzeba z nim negocjować). Jednak dzisiejszą działalność Komuny wciąż określa myślenie wspólnotowe, wiara w społeczne, oddolne działanie nie dla zysku, lecz dla społecznej korzyści i osobistej satysfakcji, pragnienie tworzenia przestrzeni dla niezależnej myśli i ekspresji artystycznej.

Komuna funkcjonuje obecnie zarówno jako teatr, jak i dom produkcyjny. Organizuje kuratorowane cykle tematyczne, wspiera artystów i artystki poszukujących nowych form i środków wyrazu, nie tylko tych z mainstreamu (m.in. Monikę Strzępkę i Pawła Demirskiego, Annę Smolar, Cezarego Tomaszewskiego), lecz także młodszych twórców polskiej sceny performatywnej (m.in. Martę Ziółek, Anię Nowak, Wojciecha Grudzińskiego).

W programie Malta Festival Poznań 2021 znajdą się cztery spektakle wyprodukowane przez Komunę Warszawa. Trzy z nich powstały w ramach cyklu „przed wojną / wojna / po wojnie”, jeden inauguruje cykl „Hello Darkness My Old Friend”, wpisujący się w nowatorski program rezydencyjny prowadzony przez Komunę od 2019 r. W ramach Poznania na Malcie zaprezentujemy również spektakl Morderstwo (w) Utopii zrealizowany przez Grzegorza Laszuka w poznańskim Teatrze Polskim.